Na przestrzeni wieków obyczaje pogrzebowe ewoluowały, dostosowując się do zmian kulturowych i społecznych. Postanowiliśmy prześledzić nadal kultywowane tradycje pogrzebowe oraz ich nowoczesne formy.
Spis treści
Przegląd dawnych obyczajów pogrzebowych
Obyczaje pogrzebowe w Polsce od zawsze były silnie powiązane z religią katolicką. Odgrywała ona kluczową rolę w życiu społeczeństwa i była wyznacznikiem postępowania. Proces pochówku zmarłego regulowało prawo kościelne. Są ściśle ustalone dni, w które nie powinno się robić pogrzebów. Pochówek miał kilka etapów, a niektóre z nich są kontynuowane nadal:
- Staranne przygotowanie ciała do pochówku: mycie, ubieranie w odświętny strój.
- Wystawianie ciała na widok publiczny w domu zmarłego.
- Czuwanie rodziny i bliskich przy trumnie przez całą noc. Łączyło się to z modlitwą za duszę zmarłego.
- Pogrzeb wyłączenie o charakterze religijnym, odbywający się w kościele. Ceremonia była prowadzona przez księdza.
- Przejście konduktu żałobnego na cmentarz.
- Złożenie ciała do grobu.
- Stypa.
Zagłębiając się jeszcze bardziej w zwyczaje pogrzebowe w Polsce obowiązujące dawniej, niektóre mogą zaskoczyć. Przede wszystkim dzisiaj już rzadko spotykane jest eksponowanie trumny z ciałem zmarłego w domu, w najbardziej reprezentatywnym pomieszczeniu, na samym środku, aż do momentu pogrzebu. W pomieszczeniu otwierano okno, aby dusza nieboszczyka mogła łatwo dostać się do nieba, a na zamkniętych powiekach kładziono monety. Ich brak lub pozostawienie otwartych oczu miał przynosić nieszczęście. Zmarłego ubierano w białą, gładką, odświętną odzież.
Omawiając dawne obrzędy pogrzebowe, warto wspomnieć również o organizowanych całonocnych czuwaniach. Wokół trumny w domu zmarłego, aż do dnia pogrzebu, gromadziła się cała rodzina oraz wszystkie osoby, które chciały uczestniczyć we wspólnej modlitwie.
Jak obrzędy pogrzebowe i tradycje pochówków wyglądają dzisiaj?
Obowiązujące aktualnie w Polsce obrzędy pogrzebowe i tradycje pochówków nadal są bardzo silnie zakorzenione w tradycji katolickiej, ale wprowadzono kilka istotnych zmian.
Przede wszystkim, choć nadal popularne jest klasyczne złożenie trumny w grobie, część osób decyduje się na kremację. Współczesne pogrzeby są kameralne i można mieć większy wpływ na kształt ceremonii pogrzebowej.
Istotną zmianą jest popularność pogrzebów świeckich, bez udziału księdza i ceremonii religijnej. Nadal kultywowane są:
- rzucanie ziemi, kwiatów oraz przedmiotów kojarzących się ze zmarłym do grobu,
- składanie wieńców, kwiatów i zniczy na pomniku,
- niesienie trumny lub urny przez bliskie dla zmarłego osoby,
- przejście konduktu żałobnego na cmentarz: z kościoła lub kaplicy cmentarnej,
- organizowanie stypy, czyli spotkania dla najbliższych zmarłego po ceremonii pogrzebowej,
- wystawianie zamkniętej trumny w celu modlitwy — nie w domu, a w kościele lub domu pogrzebowym,
- odbywanie żałoby przez bliskich zmarłego, przez pewien czas po pogrzebie.
Obyczaje pogrzebowe w Polsce zmieniły się na przestrzeni lat. Nadal dominują katolickie tradycje, ale coraz częściej w ceremonię pogrzebową są wplatane nowoczesne elementy nadające pochówkowi indywidualny charakter.