Dzień Wszystkich Świętych to jedno z najważniejszych świąt w polskiej tradycji katolickiej. Tego dnia wspominamy nie tylko świętych kanonizowanych, ale także wszystkich zmarłych, którzy osiągnęli życie wieczne. Mało kto wie, że korzenie tej uroczystości sięgają wczesnego chrześcijaństwa. Z okazji zbliżającego się Dnia Wszystkich Świętych przedstawiamy historię tego święta, jego znaczenie religijne oraz tradycje, które kultywowane są w Polsce od wieków.
Spis treści
Historia Dnia Wszystkich Świętych
Dzień Wszystkich Świętych jest jednym z najstarszych świąt katolickich. Pierwsze wzmianki o jego obchodach pochodzą z IV wieku, kiedy to Kościół zaczął upamiętniać wszystkich męczenników. Niektórzy obchodzili święto w niedzielę po Zesłaniu Ducha Świętego, a inni w piątek po Wielkanocy lub 13 maja (dzień pamięci o Matce Bożej i męczennikach).
Zmieniło się to na skutek decyzji papieża Grzegorza III w 741 r., który ujednolicił termin obchodzenia święta męczenników. Jeden z jego następców, Grzegorz IV, w 837 r. zmienił charakter uroczystości. Dzięki niemu wspominano nie tylko męczenników, ale wszystkich świętych uznawanych przez Kościół. Pierwotnie święto obchodzone było tylko w Cesarstwie Rzymskim, ale papież Jan XI w 935 r. rozszerzył je na wszystkich wiernych z całego świata.
Święto stało się jeszcze ważniejsze w 1970 roku, gdy w mszale rzymskim uznano, że nie dotyczy ono tylko świętych kanonizowanych, ale też wszystkich zmarłych, których życie było doskonałe.
Kiedy jest Dzień Wszystkich Świętych i dlaczego?
Katolicy obchodzą Dzień Wszystkich Świętych 1 listopada. Data ta ma symbolicznie łączyć się z cyklem natury – wszystkie prace rolnicze są już zakończone, a rośliny odrodzą się na nowo dopiero za jakiś czas.
Wpływ na wybór tej daty miały też pradawne, słowiańskie wierzenia ludowe. Przed wieloma wiekami uważano, że w nocy z 31 października na 1 listopada dusze zmarłych odwiedzają żyjące rodziny, gromadzą się w kościele na mszy i organizują orszak po cmentarzu. Było tak zwane Święto Dziadów.
Jak obchodzi się Dzień Wszystkich Świętych w Polsce?
Od samego początku fundamentalnym elementem obchodów Wszystkich Świętych były msze upamiętniające życie świętych. Do 20 wieku kultywowano zwyczaj “ugaszczania dusz”, który polegał na przygotowywaniu dla nich świeżego chleba z inicjałami i znakiem krzyża. Było to związane z wierzeniami dotyczącymi nocnych wędrówek zmarłych dusz. Przez długi czas (nawet do dwudziestolecia międzywojennego) na cmentarzach pojawiali się tak zwani jałmużnicy (określani też mianem dziadów proszalnych), którym ofiarowano jedzenie i drobne datki w zamian za modlitwę za zmarłych.
Aktualnie w Dzień Wszystkich Świętych Polacy masowo odwiedzają cmentarze, aby oddać hołd swoim bliskim. Na grobach zapalają znicze i stawiają kwiaty, najczęściej chryzantemy, które są symbolem śmierci i żałoby. W wielu domach obchody rozpoczynają się od udziału w mszy świętej, podczas której wspomina się wszystkich zmarłych. Dla wielu rodzin to czas spotkań z bliskimi z dalszych regionów kraju.
Dzień Wszystkich Świętych czy Święto Zmarłych – jakie są różnice?
Dzień Wszystkich Świętych często bywa mylony ze Świętem Zmarłych, które w Polsce obchodzone jest 2 listopada jako Dzień Zaduszny. Choć oba święta wiążą się z pamięcią o zmarłych, mają różny charakter i znaczenie. 1 listopada jest dniem poświęconym tym, którzy osiągnęli zbawienie. Natomiast 2 listopada to dzień modlitw za wszystkich zmarłych, których dusze nie trafiły jeszcze do nieba.
Zwyczaje i daty obchodzenia Dnia Wszystkich Świętych zmieniały się na przestrzeni wieków, ale zawsze było to wyjątkowe święto. Tak jest do tej pory. Miliony Polaków co roku pamięta o bliskich zmarłych, o czym świadczą pięknie udekorowane w tym dniu cmentarze. Wiele osób z tej okazji czyści wcześniej nagrobki swoich bliskich. W przypadku kompozytu wystarczy spłukanie powierzchni wodą i przetarcie ściereczką nasączoną delikatnym detergentem. Więcej na ten temat pisaliśmy w poprzednim artykule dotyczącym tego, jak czyścić nagrobki z kompozytu.