Kiedy zapalamy znicz na grobie, ogień migoczący na wietrze w domyśle ma świadczyć o naszej pamięci. Ten prosty gest powtarzany przez miliony osób każdego roku stał się dla nas na tyle naturalny, że nie każdy miał jak dotąd okazję zastanowić się, dlaczego go wykonujemy. Co oznacza ten rytuał? Jakie są jego początki? W artykule przyglądamy się tradycji zapalania zniczy na grobach.
Spis treści
Skąd się wzięła tradycja zapalania zniczy na grobie?
Ogień towarzyszył rozmaitym obrzędom od starożytności. Okazuje się, że praktyka palenia ognia na grobach ma korzenie w czasach pogańskich. W starosłowiańskich rytuałach dziadów, obchodzonych w noc z 31 października na 1 listopada, rozpalano ogniska na cmentarzach, przy drodze i w obejściach. Wierzono, że w tym czasie dusze zmarłych powracają do świata żywych, a ogień wskaże im drogę i ochroni przed złymi mocami.
Kiedy zapalanie zniczy stało się tradycją chrześcijańską?
Początkowo chrześcijaństwo odrzucało tradycję rozpalania pogańskich ognisk na cmentarzach, uznając ją za praktykę sprzeczną z wiarą. Z czasem jednak zwyczaj ewoluował – zamiast ognisk zdecydowano się na zapalanie zniczy, które zaczęły kojarzyć się z pamięcią o tych, którzy odeszli.
W Polsce tradycja palenia zniczy na nagrobkach ugruntowała się w okresie międzywojennym. Wówczas zaczęto przywiązywać dużą uwagę do tego, jak wyglądają groby. Dlatego zdobiono je kwiatami, lampionami i właśnie zniczami.
Symbolika zapalania zniczy na cmentarzach
Znicze na grobach nie są jedynie źródłem światła – uznaje się je też za wyraz miłości i troski. Płomień symbolizuje życie, nieustający krąg istnienia i nadzieję na wieczność w niebie. Jest dla wiernych gestem obecności przy zmarłym, oznaką tego, że cały czas się o nich pamięta.
Światło pozwala również wierzyć, że dusze zmarłych są prowadzone przez Ducha Św., co poniekąd nawiązuje do pierwotnej tradycji palenia ognia (wówczas ogień miał być drogowskazem dla wywoływanych duchów).
Palenie zniczy a Biblia
Choć Biblia nie nakazuje zapalania zniczy na grobach, warto zwrócić uwagę na to, jak niezwykle ważną rolę w Piśmie Świętym pełni ogień. Na podstawie historii opisywanych w najważniejszej dla wiernych księdze można uznać, że płomień to symbol obecności Boga. W Starym Testamencie objawia się on w płonącym krzewie przed Mojżeszem – ogień, który nie pochłania, symbolizuje świętość i obecność Stwórcy. Stąd w liturgii chrześcijańskiej światło Paschału wskazuje na zwycięstwo Chrystusa nad śmiercią. Zatem, kiedy stawiamy zapalony znicz na grobie, zgodnie z symboliką biblijną, przynosimy Boga w postaci ognia na miejsce, w którym spoczywa nasz bliski.
Zapalanie zniczy na grobach to głęboko zakorzeniony zwyczaj, który łączy dawne wierzenia pogańskie z chrześcijańską symboliką. Jego początki sięgają czasów starosłowiańskich, gdy obok grobów rozpalano ogniska. Z czasem kościół katolicki nadał temu zwyczajowi nową formę. Ogień w postaci zapalonych zniczy stał się symbolem Stwórcy. Nawiązuje do biblijnych opisów ognia jako formy boskiego objawienia.